50 ปี ชุมชนของข้าพเจ้า

50 ปี ที่ผ่านมา เมื่อก่อนพื้นที่บริเวณที่ข้าพเจ้าได้อาศัยอยู่นั้นเต็มไปด้วยป่าไม้หนาทึบ มีต้นไม้น้อยใหญ่มากมาย มีสัตว์ป่าอาศัยอยู่ในป่าบริเวณใกล้ ๆ บ้าน เช่น กระจง กระรอก หมูป่า ชะมด ลิง ชะนี ไก่ป่า หมี ช้าง และนกชนิดต่าง ๆ มากมาย สัตว์เหล่านี้ล้วนอาศัยอยู่บริเวณป่าที่ข้าพเจ้าอาศัยอยู่ แต่ไม่ได้ทำอันตรายแต่อย่างใด เพราะครอบครัวของข้าพเจ้าและชาวบ้านให้ใช้วิธีเอาตัวรอดโดยการสร้างบ้านด้วยตอไม้ขนาดใหญ่มาทำเสาบ้าน เพราะตอขนาดใหญ่จะปลอดภัยจากการรื้อถอนของช้างป่า และสัตว์ร้ายต่าง ๆ เช่น เสือ หมี
ข้าพเจ้าได้อพยพมาอยู่ในพื้นที่นี้เมื่อ 36 ปีที่แล้ว แต่ป่าและสัตว์เหล่านี้ได้อาศัยอยู่ก่อนแล้ว เท่ากับว่าข้าพเจ้าและชาวบ้านบริเวณนั้นมาบุกรุกพื้นที่ของพวกเค้านั่นเอง ตอนนั้นมีชาวบ้านอาศัยอยู่เพียงไม่กี่หลังคาเรือน ไม่มีรถ ไม่มีไฟฟ้า ไม่มีถนน ไม่มีอะไรทั้งนั้น นอกจากป่าไม้และสัตว์ป่า ต้องอาศัยยางไม้จากต้นไม้มาทำเชื้อเพลิง ต้องเดินลัดเลาะชายป่าเพื่อไปมาหาสู่กัน และต้องเดินในเวลากลางวันเท่านั้น เพราะถ้าเดินในเวลากลางคืนจะไม่ปลอดภัยจากสัตว์ป่า ชาวบ้านได้เข้าป่าหาของป่าและสัตว์ป่ามาเป็นอาหาร หาสมุนไพรมาเป็นยารักษาโรค หาใบไม้ ต้นไม้สร้างเป็นที่อยู่อาศัย ชาวบ้านมีกันไม่กี่ครัวเรือน จึงรักกันช่วยเหลือกันเหมือนพี่เหมือนน้อง ส่วนครอบครัวของข้าพเจ้านั้นได้ย้ายถิ่นฐานมาจาก จ.พัทลุง เมื่อปี พ.ศ. 2518 โดยการอพยพครั้งนั้นใช้การเดินเท้าลัดเลาะเทือกเขาและชายป่าใช้เวลาหลายวันกว่าจะถึง เพราะการเดินทางลำบากมาก เจอทั้งฝนตกทั้งปืนเขา อีกทั้งต้องแบกต้องหาบสัมภาระอีกด้วย แม่ของข้าพเจ้าเล่าว่า พี่สาวคนโตของข้าพเจ้าได้อุ้มข้าพเจ้าและทำตกลงพื้นดินเพราะฝนตกหนักทางเดินลื่น ตอนนั้นข้าพเจ้าคลอดได้เพียง 1 อาทิตย์ พี่สาวของข้าพเจ้าตกใจมากและร้องบอกแม่ว่า “น้องตกลงพื้นตายเสียแล้ว” เพราะข้าพเจ้าได้นิ่งสลบไป แต่ยังโชคดีที่ข้าพเจ้ายังมีชีวิตรอดมาได้ หลังจากนั้นน้าชายของข้าพเจ้าได้ใส่ข้าพเจ้าในชะลอมและหาบข้าพเจ้าพร้อมกับสัมภาระเดินทางต่อระหว่างเดินทางพบความลำบากและอันตรายมากมาย จนในที่สุดก็มาถึง อ.บางขัน จ.นครศรีธรรมราช แต่การเดินทางครั้งนั้นข้าพเจ้าได้สูญเสียพี่ชายไป เพราะโดนฝนจนป่วยหนัก ไม่มีหมอรักษาได้แต่ใช้สมุนไพร จนไม่สามารถรักษาให้หายได้ พี่ชายของข้าพเจ้าจึงจากไป พ่อกับแม่ของข้าพเจ้าเล่าว่า ต้องเดินทางแบบนี้หลายครั้ง เพราะตอนนั้นมีพวกคอมมิวนิสต์อาศัยอยู่ในป่าแถบนั้นด้วย บางทีก็มีชาวบ้านถูกฆ่าตายโดยหาว่าเป็นสายลับของราชการ ทั้งที่ชาวบ้านไม่รู้เรื่องเลย เหตุการณ์แบบนี้เกิดขึ้นบ่อยจนพ่อต้องพาครอบครัวไปหลบที่ จ.พัทลุง ระยะหนึ่ง จนเวลาผ่านไปพ่อก็จำเป็นต้องกลับมาเพราะตอนนั้นข้าวที่ปลูกไว้ในไร่เริ่มเกี่ยวได้และสุขงอม ต้องรีบกลับมาเก็บเกี่ยวข้าวเพราะข้าวสุกงอมและจะร่วงหล่นลงพื้นดินหมด จึงไม่มีข้าวกินตลอดปี เพราะปีหนึ่งปลูกข้าวได้เพียงครั้งเดียว พ่อเล่าว่า เกี่ยวข้าวไปก็ต้องคอยหลบระเบิดหลบกระสุนปืนอยู่ตลอดเวลา เพราะทางการได้ส่งเฮลิคอปเตอร์มาปล่อยระเบิด ปล่อยกระสุนเป็นระยะเพื่อปราบปรามผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์ เหตุการณ์เป็นแบบนี้อยู่ระยะเวลาหนึ่งจนพ่อเกี่ยวข้าวเสร็จ แต่ชาวบ้านก็ยังถูกฆ่าตายอยู่เรื่อย ๆ จนสร้างความหวาดกลัวให้กับครอบครัวข้าพเจ้าและชาวบ้านคนอื่น ๆ อยู่ไม่น้อยจนไม่มีใครกล้าอพยพมาสร้างบ้านเรือนอาศัยอยู่ระยะนั้น
จนเวลาผ่านไปทางการก็ได้ปราบปรามอย่างจริงจัง จนทำให้ชาวบ้านอยู่กันอย่างสงบและเริ่มมีการอพยพมาอาศัยสร้างบ้านเรือนกันมากขึ้น พ่อของข้าพเจ้าก็เช่นกันเดินทางกลับไปพัทลุงเพื่อชักชวนญาติ ๆ ให้มาอยู่ด้วย และได้แบ่งเนื้อที่ให้ญาติพี่น้องสร้างที่อยู่อาศัยและเนื้อที่ทำไร่เลื่อนลอย เพื่อปลูกข้าวและยางพาราซึ่งยึดเป็นอาชีพหลัก สมัยนั้นใครมีอะไรก็จะนำมาแลกเปลี่ยนกันโดยไม่มีการซื้อขายเพราะเงินนั้นหายาก แต่พืชผักและกุ้งหอยปูปลานั้นหาง่ายกว่า และมีความจำเป็นมากกว่า เงินจึงมีค่าน้อยเพราะถึงจะมีเงินก็ไปใช้จ่ายลำบากมาก ตลาดอยู่ไกลโขหลายร้อยกิโลเมตร สู้ที่จะปลูกผักกินเอง หาของป่า สัตว์ป่า มาแลกเปลี่ยนกันสะดวกและดีกว่ามาก เพราะในไร่ในนาเต็มไปด้วยพืชผักและอาหารอุดมสมบูรณ์ ฝนตกตามฤดูกาล ไม่ต้องพึ่งพาสารเคมี เป็นระบบห่วงโซ่อาหารเป็นวงจรชีวิตตามธรรมชาติ เป็นระบบนิเวศน์ที่มีความสมดุลตามธรรมชาติโดยไม่ต้องพึ่งพาปุ๋ยเคมีหรือสารเคมี เพราะน้ำในลำห้วยลำธารใช้ดื่มกินได้ตลอดทั้งปี
เวลาผ่านไปมีการอพยพมาสร้างถิ่นฐานที่อยู่อาศัยมากขึ้นเรื่อย ๆ เริ่มมีการบุกรุกแผ้วถางป่าเพื่อทำไร่เลื่อนลอย ปลูกพืชผักและยางพาราเพิ่มมากขึ้น จนกลายเป็นหมู่บ้านเล็ก ๆ แห่งหนึ่งของ อ.บางขัน จ.นครศรีธรรมราช
เวลาผ่านไปวิถีชีวิตชาวบ้านก็เริ่มเปลี่ยนไป จากเคยเป็นหมู่บ้านเล็ก ๆ ก็เริ่มขยายขึ้น ผู้คนก็เริ่มเพิ่มมากขึ้น การบุกรุกแผ้วถาง การทำลาย การซื้อขายพื้นที่ การปลูกพืชเศรษฐกิจ และการซื้อขายก็เริ่มขึ้นแทนการแลกเปลี่ยน เริ่มมีถนนเล็ก ๆ มีรถจักรยาน มีรถมอเตอร์ไซด์ มีแม่ค้า ร้านค้า ที่จับจ่ายซื้อของกันได้ ค่าของเงินเริ่มมีมากขึ้นและเพิ่มมากขึ้น

12 คำจาก ร้อยคำที่ควรรู้

ความมั่นคงของชาติ
พระราชบัญญัติว่าด้วยการบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน พงศ. 2495 กล่าวว่า “ความปลอดภัยแห่งราชอาณาจักร หมายความว่า การให้เอกราชของชาติหรือสวัสดิภาพของประชาชน ให้อยู่ในความมั่นคงปลอดภัย รวมตลอดถึงให้ประเทศดำรงอยู่ในการปกครองระบอบประชาธิปไตย ภายใต้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย” อีกนัยหนึ่ง คือ การที่รัฐรัฐหนึ่งสามารถดำรงอยู่ได้อย่างมั่นคงปลอดภัยในทุกสภาวการณ์

ความมั่นคงของมนุษย์
ความมั่นคงของมนุษย์ หมายถึง สภาวะที่ประชาชนมีหลักประกันในสิทธิความปลอดภัย ปัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิตอย่างมีศักดิ์ศรี มีโอกาสที่เท่าเทียมกันในการพัฒนาตนเอง โดยกระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ใช้ตัวชี้วัด 10 ตัว คือ ที่อยู่อาศัย สุขภาพ การศึกษา งานและรายได้ ครอบครัว ความมั่นคงส่วนบุคคล การสนับสนุนทางสังคม สังคม – วัฒนธรรม สิทธิและความเป็นธรรม การเมืองและธรรมาภิบาล

ความรู้มือหนึ่ง
ความรู้มือหนึ่งเป็นคำใหม่ที่ใช้กันใน “มหาวิทยาลัยชีวิต” (โดยคุณสุรกิจ สุวรรณแกม นายก อบต.ดอนย่านาง อ.ภาษี จ.พระนครศรีฯ ใช้เป็นคนแรก) หมายถึง ความรู้ที่เกิดจากประสบการณ์ จากการปฏิบัติ จากความคิดสร้างสรรค์ ต่างจากความรู้มือสอง ซึ่งอยู่ในตำรา การเรียนรู้ที่ดีทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงไม่ใช่การท่องตำรา แต่เป็นการสร้างความรู้ใหม่ โดยอาศัยข้อมูลที่มีอยู่และหาใหม่ ความรู้มือสองและประสบการณ์ของคนอื่นมาช่วยให้เกิดการคิดการปฏิบัติเป็นกระบวนการจนเกิดเป็นความรู้ใหม่ ความรู้ใหม่ที่สร้างเองนี้มีพลังจนอาจจะระเบิดศักยภาพภายในของแต่ละคนออกมา เกิดการเปลี่ยนแปลง เกิดการเจริญเติบโต เกิดปัญญา

ความสัมพันธ์ชายหญิง (Gender)
ความสัมพันธ์ชายหญิงเป็นเรื่องไม่เท่าเทียมกันระหว่างเพศชายและหญิง ซึ่งไม่ใช่เรื่องชีววิทยาหรือทางร่างกาย แต่ทางสังคมวัฒนธรรม ซึ่งเชื่อว่ามีโครงสร้างระบบที่เพศชายเป็นผู้กำหนด ควบคุมและจัดการ ทำให้เพศชายอยู่ในฐานะที่ได้เปรียบและเอาเปรียบเพศหญิงและมักอ้างว่า ความไม่เสมอภาคทางเพศและการแบ่งงานกันทำตามเพศระหว่างหญิงชายนั้น เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติอันหลีกเลี่ยงมิได้
การถกเถียงเรื่องนี้ก่อให้เกิดขบวนการสิทธิสตรี เปิดโอกาสให้สตรีได้รับสิทธิเท่าเทียมผู้ชายมากขึ้น เช่น การทำงานในตำแหน่งหน้าที่เดียวกันได้รับค่าตอบแทนเท่ากัน ซึ่งก่อนนั้นหญิงได้รับน้อยกว่าชาย สตรีมีตำแหน่งหน้าที่การงานและทางสังคมมากขึ้น เป็นผู้นำ ผู้บริหารระดับสูงในหน่วยงาน องค์กร ทั้งภาคธุรกิจ ภาคประชาชน และการเมืองทุกระดับ
คืนสู่ฐาน (Back To Basic)
คืนสู่ฐาน หมายถึง การกลับไปสู่หลักการพื้นฐานของการดำเนินชีวิตอย่างเรียบง่าย ไม่สับสนระหว่างความจำเป็นกับความต้องการ เพราะความต้องการของคนไม่สิ้นสุด การคืนสู่ฐานจึงเป็นการเรียนรู้จักพออยู่พอกิน อยู่พอดี กินพอดี ไม่มากเกินไป น้อยเกินไป และเป้าหมายสุดท้ายคือความสุข ไม่สับสนระหว่างเป้าหมายและเครื่องมือ ไม่ใช่เอาเงินเป็นเป้าหมาย เอาความสุขเป็นผลพลอยได้ และทำทุกวิถีทางที่จะหาเงินให้ได้มาก ๆ จนเกิดทุกข์ สำหรับชีวิตที่พอเพียงคนจนคือคนที่ไม่รู้จักพอ คนรวยคือคนที่รู้จักพอ คนมีความสุขเพราะรู้จักพอ

ห่วงโซ่อาหาร
ห่วงโซ่อาหาร หมายถึง วงจรชีวิตในธรรมชาติ ซึ่งคน พืช สัตว์ สิ่งมีชีวิต ต่างก็ต้องกินกันเป็นอาหาร เป็นการถ่ายทอดพลังงานจากสิ่งมีชีวิตหนึ่งไปยังอีกชีวิตหนึ่ง การถ่ายทอดนี้คือห่วงโซ่อาหารที่เกิดขึ้นในระบบนิเวศน์ เช่น สัตว์กินพืช คนกินเนื้อสัตว์ ห่วงโซ่อาหารเป็นส่วนหนึ่งที่เกี่ยวกับระบบนิเวศทำให้เกิดความสมดุลและวิวัฒนาการ

อาหารเสริม
อาหารเสริม หมายถึง ผลิตภัณฑ์ที่ขายกันตามท้องตลาด หรือตามสื่อต่าง ๆ ที่ใช้รับประทานเพื่อเสริมการรับประทานอาหารหลัก ไม่สามารถแทนการรับประทานอาหารหลักได้ ไม่ใช่ยารักษาโรค แต่เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงานของร่างกาย โดยอยู่ในรูปแบบของแคปซูล ผล ของเหลว เช่น ซุปไก่สกัด พรุนสกัด คนที่ร่างกายปกติรับประทานอาหารครบเพียงพอ ออกกำลังกาย ไม่จำเป็นต้องทานอาหารเสริมเพราะจะมีราคาแพง

พันธมิตรทางยุทธศาสตร์ (Strategic Alliance)
พันธมิตรทางยุทธศาสตร์ คือ ความร่วมมือเป็นทางการระหว่างสองบริษัทหรือมากกว่าเพื่อประสิทธิภาพหรือการได้เปรียบทางการแข่งขัน โดยเป็นอิสระจากกันในการบริหารจัดการ เป็นภาคีความร่วมมือที่อาจเกี่ยวกับกระบวนการผลิต การจัดจำหน่าย การเงิน อุปกรณ์ ความรู้ ความชำนาญ หรือทรัพย์สินทางปัญญา ซึ่งภาคีเชื่อว่าการผนึกพลังจะทำให้เกิดผลดีกว่าการดำเนินการคนเดียว






คืนสู่ต้นธารชีวิต คืนสู่ธรรม (Back to the Source)
คืนสู่ต้นธารชีวิต คืนสู่ธรรม หมายถึง การกลับไปหาหลักธรรมหรือหลักปรัชญา อันเป็นพื้นฐานชีวิตของแต่ละคน จะได้รู้ที่มาและที่ไปของตนเอง จะได้รู้จักแยกระหว่างความดีกับความชั่ว ความจริงกับความเท็จ ไม่สับสนระหว่างทางไปสวรรค์กับทางลงนรก การกลับไปทบทวนหลักธรรมทางศาสนาทำให้พบคุณค่าและความหมายของชีวิต ได้ฟื้นฟูหลักการชีวิตให้ถูกต้องดีงาม วางเป้าหมายชีวิตที่ดีและมีวิธีทางที่ถูกต้อง เพื่อบรรลุเป้าหมายทำให้มีความสุข

คืนสู่ธรรมชาติ (Back to the Nature)
คืนสู่ธรรมชาติ เป็นกระแสโลกปัจจุบันที่ได้พบว่าการพัฒนาที่ได้เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วในสามร้อยปีที่ผ่านมา ได้ทำลายธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมไปมาก จนเกิดผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้คนทั้งทางร่างกายและจิตใจ ทั้งทางเศรษฐกิจและสังคม จึงมีความพยายามที่จะอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่เหลืออยู่ และฟื้นฟูที่เสียให้กลับมาให้มากที่สุด เพื่อฟื้นฟูความสมดุลในธรรมชาติ ยุคนี้จึงเป็นยุคของสุขภาพ “ปลอดสารเคมี” “อินทรีย์ชีวภาพ” เป็นยุคที่คนเห็นคุณค่าของผักพื้นบ้าน อาหารพื้นเมือง และภูมิปัญญาท้องถิ่น ซึ่งอยู่ใกล้ธรรมชาติมากกว่าผลผลิตของสังคมยุคใหม่และไฮเทค

การพึ่งตนเอง (Self – Reliance)
การพึ่งตนเองเป็นสภาวะอิสระ หมายถึง ความสามารถของคนที่ช่วยเหลือตนเองให้ได้มากที่สุด โดยไม่เป็นภาระคนอื่นมากเกินไป มีความสมดุล ความพอดีในชีวิต เป็นสภาวะทางกายที่สอดคล้องกับสภาวะทางจิตที่เป็นอิสระ มีความพอใจกับชีวิตที่เป็นอยู่ มีสิ่งจำเป็นปัจจัยสี่พอเพียง เป็นความพร้อมของชีวิตทั้งทางร่างกายและจิตใจ
การพึ่งตนเอง หมายถึง การจัดชีวิตให้สัมพันธ์กับสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่รอบตัวเรา การมีสวัสดิการ ความมั่นคงในชีวิตปัจจุบันและอนาคต สวัสดิการที่พร้อมตอบสนองเราทันทีโดยไม่ต้องรอให้ใครมาจัดให้ หรือรอให้ใครมาช่วยเหลือ
เศรษฐกิจพอเพียง ตามแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเป็นรากฐานของการพึ่งตนเอง ทั้งระดับครอบครัว ชุมชนและระดับสังคมโดยรวม ดังที่ทรงมีกระแสรับสั่งเมื่อวันที่ 18 ก.ค. พ.ศ. 2517 ที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ว่า “การพัฒนาประเทศจำเป็นต้องทำตามลำดับขั้น ต้องสร้างพื้นฐาน คือ ความพอมี พอกิน พอใช้ของประชาชนส่วนใหญ่เบื้องต้นก่อนโดยใช้วิธีการและอุปกรณ์ที่ประหยัด แต่ถูกต้องตามหลักวิชาการ เมื่อได้พัฒนาบนความมั่นคงพอสมควรและปฏิบัติได้แล้ว ค่อยสร้างความเจริญและฐานะทางเศรษฐกิจขั้นสูงในลำดับต่อไป”


การศึกษานอกระบบ
การศึกษานอกระบบโรงเรียน (Non – Formal Education) เป็นการศึกษาที่มีการจัดการอย่างเป็นระบบ สำหรับคนทุกเพศทุกวันที่ไม่ได้เข้ารับการศึกษาในระบบโรงเรียนตามปกติ เป็นการจัดการศึกษาที่ผู้เรียนเลือกเรียนได้หลายวิธีจากโปรแกรมต่าง ๆ ผสมผสานจากการเรียนรู้จากสังคม จากธรรมชาติ เพื่อให้ได้ความรู้ ทักษะ ทัศนคติ นำไปพัฒนาศักยภาพของตนเองในการดำรงชีวิต ในการประกอบอาชีพและการแก้ไขปัญหาในชีวิต
มาตรา 4 ในพระราชบัญญัติส่งเสริมการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย พ.ศ. 2551 ระบุว่า การศึกษานอกระบบหมายถึง กิจกรรมการศึกษาที่มีกลุ่มเป้าหมาย และวัตถุประสงค์ของการเรียนรู้ที่ชัดเจน มีรูปแบบหลักสูตร วิธีการจัดระยะเวลาเรียนหรือฝึกอบรมที่ยืดหยุ่น และหลากหลายตามสภาพความต้องการและศักยภาพในการเรียนรู้ของกลุ่มเป้าหมายนั้นและวิธีการวัดผลประเมินผลการเรียนรู้ที่มีมาตรฐาน เพื่อรับคุณวุฒิทางวิชาการซึ่งเทียบได้กับวุฒิการศึกษาในระบบ (ประถม มัธยมต้น มัธยมปลาย)